Zygmunt Jan Rumel Mały, Krzysztof Poręba (ur. 22 lutego 1915 w Piotrogrodzie, zg. w nocy z 10 na 11 lipca 1943 koło wsi Kustycze - Wołyń) – polski dowódca wojskowy; komendant VIII Okręgu Wołyń BCh, oficer Armii Krajowej. Poeta, autor m.in. poematu "Rok 1863" i wiersza zatytułowanego "Dwie matki".
Urodził się w rodzinie Władysława Rumla i Janiny z Tymińskich. Ojciec, z wykształcenia inżynier rolnictwa, był oficerem Wojska Polskiego, uczestnikiem kampanii 1920 roku, odznaczonym Krzyżem Order Virtuti Militari, który po wojnie osiadł jako osadnik wojskowyw powiecie krzemienieckim na Wołyniu.
Dzieciństwo Zygmunta upłynęło na wsi wołyńskiej. Liceum kończył w Krzemieńcu, gdzie mieszkał w dworku należącym niegdyś do rodziny Juliusza Słowackiego. Następnie studiował polonistykę na Uniwersytecie Warszawskim.
Pomimo studiów w Warszawie angażował się w życie społeczne Wołynia. W latach 30-tych działał w Wołyńskim Związku Młodzieży Wiejskiej. Włączył się w prace Uniwersytetu Ludowego w Różynie, gdzie prawdopodobnie poznał Kazimierza Banacha. Był publicystą i przewodniczącym komitetu redakcyjnego miesięcznika "Droga Pracy", dodatku do "Życia Krzemienieckiego". W swoich artykułach Rumel poruszał tematy historyczne i społeczne. Opowiadał się za ideą Polski jako państwa wielonarodowego, potępiał przejawyantysemityzmu. Publikował także w dwujęzycznym piśmie "Młoda Wieś - Mołode Seło" wydawanym w Krzemieńcu[2].
Był uczestnikiem kampanii wrześniowej w stopniu podporucznika artylerii. Po dostaniu się do niewoli sowieckiej podał się za szeregowca i został zwolniony. Początki okupacji spędził na Wołyniu, gdzie już pod koniec 1939 roku wstąpił do podziemnej antysowieckiej organizacji powołanej przez działaczy ruchu ludowego. Konspiratorzy postanowili skontaktować się z Henrykiem Józewskim, przebywającym w Generalnym Gubernatorstwie, w którym widzieli przyszłego lidera organizacji. Podczas nieudanej próby przekroczenia granicy z GG w styczniu 1940 r. Rumel oraz jego towarzysz Pius Zalewski odmrozili nogi i zawrócili do Łucka. Tam zastali ich emisariusze ZWZ płk Tadeusz Majewski Szmigiel i Jerzy Potapow Jarosław przybyli na Wołyń z misją tworzenia konspiracji ZWZ. Organizacja Rumla podporządkowała się rozkazom płk. Majewskiego.
W lutym i marcu 1940 roku Rumel odbył dwie podróże między Wołyniem a Warszawą jako kurier ZWZ. W tym czasie NKWD rozbiło kierownictwo wołyńskiego ZWZ i aresztowało wielu jego działaczy, w tym Bronisława Rumla, brata Zygmunta (stracony w 1941 r.) Zygmunt Rumel, także zagrożony aresztowaniem, przedostał się do Warszawy[3].
Przebywając w Warszawie Rumel odnowił kontakty z działaczami ruchu ludowego, w tym z Banachem. Prowadził wraz z bratem Stanisławem i żoną, Anną z Wójcikiewiczów (poślubioną w 1941 roku), sklep z naczyniami kuchennymi na Ochocie, który służył za punkt kontaktowy konspiracji. Włączył się w prace podziemnej drukarni Komendy Głównej Batalionów Chłopskich[4].
Od jesieni 1941 był emisariuszem Batalionów Chłopskich na Wołyń. Na początku 1943 promowany przez Kazimierza Banacha na dowódcę VIII okręgu BCh – Wołyń (pseudonim "Krzysztof Poręba").
Na początku lipca 1943 r. wydano mu rozkaz przeprowadzenia rozmów z miejscowym dowództwem Ukraińskiej Powstańczej Armii (UPA) na Wołyniu. Rumel stanął na czele delegacji wysłanej przez Kazimierza Banacha, pełnomocnika Rządu Rzeczypospolitej Polskiej, mającej na celu zahamowanie rzezi wołyńskiej i uzgodnienie wspólnej z Ukraińcami walki z Niemcami. Zrezygnowawszy ze zbrojnej obstawy w geście dobrej woli, Zygmunt Rumel udał się 10 lipca 1943 do kwatery lokalnego dowództwa SB OUN wraz z przedstawicielem Okręgu Wołyńskiego AK Krzysztofem Markiewiczem pseudonim "Czort" i woźnicą Witoldem Dobrowolskim. Wszyscy trzej zostali tam aresztowani i zabici[5]. Według przekazów rodzinnych, rozpowszechnionych przez Annę Kamieńską, mord odbył się przez rozerwanie końmi[6]. Jarosław Iwaszkiewicz wspominając śmierć młodego poety napisał: „Był to jeden z diamentów, którym strzelano do wroga. Diament ten mógł zabłysnąć pierwszorzędnym blaskiem”.
W dniu następnym 11 lipca UPA rozpoczęła główny etap rzezi wołyńskiej - planowego ludobójstwa ludności polskiej na Wołyniu.
Twórczość
Pierwsze próby poetyckie Zygmunta Rumla, opublikowane w szkolnym piśmie, datują się na rok 1934. Poza poematem Pieśń, opublikowanym w czasopiśmie "Droga Pracy", jego wiersze trafiały do szuflady. Podczas jednego ze spotkań poetyckich w okupowanej Warszawie z twórczością Rumla miał okazję zapoznać się Leopold Staff i po tym spotkaniu powiedział do Anny Rumlowej: „Niech pani chroni tego chłopca, to będzie wielki poeta”[7].Rękopisy wierszy Rumla przetrwały dzięki żonie poety, która z rodzinnym archiwum ("walizką Rumlów") przeszła m.in. przezpowstanie warszawskie jako sanitariuszka. Wybór jego wierszy dokonany przez Annę Kamieńską wydano pośmiertnie dopiero w 1975 r. Spotkał się on z wysoką oceną Jarosława Iwaszkiewicza ("umysł i talent noszący cechy wręcz oryginalne")[8].
Zdaniem Bożeny Gorskiej poezja Rumla wykazuje wyraźne wpływy twórczości Słowackiego i Norwida. Nie ulegał wpływom awangardy, poza poszukiwaniami na gruncie języka (metafora, słowotwórstwo, rym), gdzie zbliżał się do Staffa i Leśmiana[9]. Wzorem romantyków ze szkoły ukraińskiej nawiązywał do lokalnego kolorytu oraz używał rutenizmów i rusycyzmów[10]. W wielu jego wierszach obecna jest tematyka historyczna (np. poemat Rok 1863).
Przypisy
- ↑ Janusz Gmitruk, Zygmunt Rumel. Żołnierz nieznany, ISBN 978-83-60093-92-4, Warszawa 2009, ss. 19-21
- ↑ Janusz Gmitruk, Zygmunt Rumel..., ss. 22-26
- ↑ Janusz Gmitruk, Zygmunt Rumel..., ss. 26-30
- ↑ Grzegorz Motyka, "Ukraińska partyzantka 1942-1960", Warszawa 2006, ISBN 83-88490-58-3, s.326-327
- ↑ Bożena Gorska, Krzemieńczanin, Warszawa 2008, s.121
- ↑ Bożena Gorska, op.cit., s.124
- ↑ Bożena Gorska, op. cit., s.125
- ↑ Bożena Gorska, op. cit., s.162
- ↑ Bożena Gorska, op. cit., s.152-153
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz