Cmentarze polskie na terenie łuckiego okręgu konsularnego

Cmentarze polskie na terenie łuckiego okręgu konsularnego

     Poniższa lista cmentarzy, na których spoczywają osoby narodowości polskiej została sporządzona w znacznej mierze, zwłaszcza w odniesieniu do obwodu wołyńskiego i częściowo rówieńskiego, w oparciu o informacje gromadzone w ciągu wielu lat przez pana Anatola Sulika, zamieszkałego na Wołyniu opiekuna miejsc pamięci narodowej, któremu także w tym miejscu serdecznie dziękujemy za ich dokumentowanie i opiekę nad nimi. Jest ona sukcesywnie uzupełniana i ewentualnie korygowana. Zdajemy sobie sprawę, że lista miejsc pochówków, tych udokumentowanych i tych często zapomnianych, bądź też już lub jeszcze nieznanych, jest w rzeczywistości znacznie dłuższa. Będziemy więc naszą listę rozbudowywać w miarę pojawiania się nowych informacji. Ma ona układ alfabetyczny w następującej kolejności obwodów: wołyński, równieński. Przy miejscowościach bądź miejscach, w których udokumentowane imiennie pochówki nie są zbyt liczne, podajemy ich wykazy. W przypadku miejscowości, w których zachowało się na cmentarzach bardzo dużo grobów, zinwentaryzowanych już w jakiejś formie, odsyłamy do źródeł - do publikacji lub osób i instytucji, o których wiemy, że posiadają wykazy imienne zachowanych na tychże cmentarzach pochówków. Tam, gdzie jest możliwe, podajemy zwięzłe opisy miejsc pamięci cmentarzy. Najobszerniejszy opis towarzyszy „cmentarzowi polskiemu” w Żytomierzu, z racji jego historycznej wartości.
     Tworzymy tę bazę danych z potrzeby dokumentowania miejsc pamięci i w przekonaniu, że wielu osobom, poszukującym grobów swoich bliskich i dalekich krewnych lub choćby tylko rodzinnych korzeni, ułatwi ona ich odnalezienie. Mamy też nadzieję, że wiedza o istnieniu tych miejsc ludzkiej pamięci, będzie mobilizowała żywych do opieki nad nimi. Apelujemy również do Rodaków i ukraińskich Przyjaciół, w każdym miejscu, o nadsyłanie informacji dokumentujących nieobecne jeszcze w tej bazie miejsca pochówków, ich zachowane lub kiedyś istniejące upamiętnienia.
     Apelujemy także o inwentaryzowanie zachowanych na cmentarzach grobów w tych miejscowościach, w których nikt dotąd takiej misji się nie podjął. Jakże często bowiem, na tych ziemiach, przez które tak wiele razy przetoczył się walec niszczącej historii, zachowane na grobach inskrypcje to wprawdzie niepełne, ale jedyne istniejące metryki urodzenia i jedyne istniejące akty zgonu żyjących tu niegdyś ludzi.

Uwaga: w osobnym pliku do pobrania poniższa lista jest rozszerzona o nazwiska osób pochowanych na poszczególnych cmentarzach.

Obwód wołyński

Abramowiec, kolonia niedaleko Radowicz, gm. Turijsk (Turzysk) – vide: Zasmyki

Aleksandrówka – mogiła ok. 70 Polaków zamordowanych w lipcu i sierpniu 1943 roku

Batyń – vide: Zasmyki

Bielin – cmentarz wojenny, na którym oprócz osób cywilnych znajdują się mogiły żołnierzy 27 WDP AK

Bindiuga - nieistniejąca obecnie wieś polska nad Bugiem, której ludność została wysiedlona przez Sowietów w 1940 roku; zachowało się 15 nagrobków i krzyży z okresu lat 1896 – 1934; ustalono nazwiska 9 pochowanych; symboliczna kwatera żołnierzy 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty AK z metalowym krzyżem i tablicą z nazwiskami lub pseudonimami, Na cmentarzu tym pochowanych zostało kilkanaście osób ze wsi Ziemlica, które zginęły 29 sierpnia 1943 roku. Dokładna liczba oraz nazwiska nie są znane, pochówki nie upamiętniono.

Bucyń - cmentarz rzymskokatolicki; zachowało się 8 nagrobków i krypt z lat 1825-1907; ustalono 4 nazwiska (stan na 01.01.2004).

Byteń – vide: Chobut, Hołoby

Chobut – cmentarz rzymskokatolicki nieistniejącej dziś kolonii polskiej, położony obok wsi Radoszyn. Zachowały się 24 nagrobki z lat 1919 – 1941 oraz jeden grób z 1943 roku, który jest mogiłą zbiorową zamordowanych mieszkańców wsi. Ustalono nazwiska 25 pochowanych osób (stan na 01.01.2004).

Czersk – wieś w rejonie maniewickim; płyta na grobie legionowym; poszukiwane pozostałe mogiły żołnierzy

Czmykos – vide: Luboml

Doroginicze – wieś, w której znajduje się grób masowy osób zamordowanych w 1943 r.

Drużkopol (Żurawnyki) – krzyż postawiony na mogile Polaków zamordowanych w 1943 roku; obok zniszczonego kościoła pochowany został w 1939 roku mjr Tadeusz Ruge - Prezydent Miasta Poznania,

Fundum – kolonia w gminie Chotiaczów; krzyż upamiętniający Polaków zamordowanych w 1943 roku,

Gaj – kolonia w gminie Wielick. Mogiła około 600 Polaków zamordowanych 30 sierpnia 1943 roku,

Hołoby – cmentarz rzymskokatolicki; zachowały się 82 nagrobki z lat 1798 -1938; ustalono nazwiska 47 pochowanych; ponadto na cmentarzu są pochowane ofiary pacyfikacji w dniu 18 marca 1943 roku wsi i kolonii Byteń; liczba pochowanych nieustalona, zginęło około 20 osób, oraz 11 nieznanych z nazwiska osób zamordowanych 30 sierpnia 1943 roku we wsi Gaj.

Horodno – vide: Luboml

Hulewicze – wieś w gminie Powursk rejonu kowelskiego, w której znajduje się cmentarz rzymskokatolicki;

Hrywiatki – prawdopodobnie znajdują się pochówki legionowe

Janówka – vide: Zasmyki

Jeziorna – polski cmentarz wojskowy, położony za wsią Ozirne,

Kamień-Kaszyrski – cmentarz rzymskokatolicki; zachowało się 56 nagrobków z lat 1845 – 2000; ustalono nazwiska 44 pochowanych (stan na 01.01.2003).

Karasin – zlikwidowany cmentarz legionowy;

Kąty – wieś niedaleko Lubomla; vide Luboml

Kisielin – tablica na dawnym cmentarzu przykościelnym upamiętniająca około 90 osób zamordowanych 11 lipca 1943 roku,

Kołki – kwatera wojskowa na cmentarzu prawosławnym,

Kostiuchnówka – wieś w rejonie maniewickim; cmentarz legionowy, tzw. „Polski Lasek”, odbudowany w 1998 roku – około 14 mogił; cmentarz legionowy 2 Pułku Piechoty - pomnik legionowy pod Polską Górą – około 40 mogił

Koszyszcze – cmentarz legionowy, w pobliżu miejscowości Kołki,

Kowel „Na górce” – cmentarz 300 legionistów polskich, poległych i zmarłych w Kowlu i okolicach podczas I wojny światowej, mieszczący się na cmentarzu austriackim; do dziś zachowało się 185 mogił, w tym kilka zbiorowych,

Kupiczów - cmentarz rzymskokatolicki; zachowało się 17 nagrobków i krzyży drewnianych; ustalono nazwiska 7 pochowanych osób.

Lityń – vide: Zasmyki

Lubieszów – płyta na cmentarzu rzymskokatolickim oraz krzyż przy kościele, upamiętniające śmierć około 200 polskich mieszkańców w dniu 9 listopada 1943 roku.

Luboml – cmentarz rzymskokatolicki; zachowało się około 110 nagrobków pochodzących z lat 1865 – 1954; ustalono nazwiska 106 pochowanych osób, w tym 3 policjantów Policji Państwowej z okresu dwudziestolecia międzywojennego. Na cmentarzu prawosławnym znajduje się nagrobek z inskrypcją w języku polskim, pochodzący z 1878 r.

Łokacze – miejsce masowych grobów Polaków zamordowanych w 1943 roku,

Łuków, vide Maciejów

Maciejów (Łuków) – cmentarz rzymskokatolicki; zachowało się 30 nagrobków z lat 1883 – 1938; ustalono nazwiska 18 pochowanych.

Manewicze – cmentarz legionowy z 10 mogiłami koło kościoła rzymskokatolickiego,

Melnica – cmentarz rzymskokatolicki; zachowało się 39 nagrobków z lat 1808 – 1933; ustalono nazwiska 31 pochowanych, przeważnie okolicznych ziemian.

Nowy Jagodzin - vide: Rymacze

Opalin - cmentarz rzymskokatolicki; zachowało się 38 nagrobków i krzyży drewnianych z lat 1909 - 1977; ustalono nazwiska 17 pochowanych osób,

Ostrówki – nieistniejąca już wieś w rejonie lubomelskim, zniszczona 31.08. 1943 r.; na cmentarzu w lesie zachowało się 12 nagrobków oraz kilkanaście leżących na ziemi starych, drewnianych krzyży z początku XX wieku. Ustalono nazwiska 5 osób pochowanych przed II wojną światową; na cmentarzu w Ostrówkach znajduje się zbiorowa mogiła 330 osób ekshumowanych w 1992 r. z mogiły w Ostrówkach i z mogiły w Woli Ostrowieckiej. W 2003 r. postawiono tu metalowy krzyż z kapliczką i z figurką Matki Boskiej.

Pawłiwka (Poryck) – miejscowość w rejonie iwanicziwskim; uroczyście odsłonięty w dniu 11.07.2003 r., w 60 rocznicę „tragedii wołyńskiej”, pomnik pojednania dwóch narodów obok cmentarza prawosławnego. Na miejscu dawnego kościoła i cmentarza przykościelnego pomniki upamiętniające zamordowanych Polaków.

Podryże – był tu pojedynczy grób legionowy; został przeniesiony do Polskiego Lasku w Kostiuchniwce

Poluchno – wieś w gminie Podberezie; krzyż upamiętniający około 90 Polaków zamordowanych 12 lipca 1943 roku,

Poryck – vide Pawliwka

Powursk – miasto w rejonie kowelskim z cmentarzem rzymskokatolickim.

Przebraże – wieś w rejonie kiwercowskim; cmentarz żołnierzy AK i mieszkańców Przebraża

Radowicze – vide: Turzysk (Turijsk) oraz Zasmyki

Rożyszcze - miasto rejonowe; cmentarz rzymskokatolicki;

Rudnia – wieś w gminie Kisielin. Krzyż upamiętniający zamordowanie 140 Polaków 12 lipca 1943 roku,

Rymacze - cmentarz rzymskokatolicki; zachowało się 59 nagrobków i krzyży z okresu lat 1923 – 2002; ustalono nazwiska 28 pochowanych osób, wg stanu na 01.01. 2003 r.
Na cmentarzu znajduje się też kilkadziesiąt symbolicznych krzyży oraz pomnik w formie wysokiego krzyża, imitujący tory kolejowe z trzema tablicami z nazwiskami poległych w 1944 roku w walkach z Niemcami żołnierzy 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty AK.

Skircze – wieś w rejonie horochiwskim, gdzie na miejscowym cmentarzu są groby powstańców styczniowych,

Sokul – miejscowość w rejonie rożyszczańskim, cmentarz rzymskokatolicki,

Trojanówka - cmentarz legionowy (odnowienie zachowanego pomnika),

Turzysk (Turijsk) – cmentarz rzymskokatolicki,na którym zachowało się 40 nagrobków; ustalono nazwiska 36 pochowanych. Odnaleziono płytę legionistów poległych w 1919 roku z napisem: „Tu spoczywa 14-tu legionistów polskich poległych za Ojczyznę w Turzysku w 1919 roku.”.

Uściług – cmentarz rzymskokatolicki z kaplicą; zachowało się niewiele mogił i inskrypcji.

Włodzimierz-Wołyński - cmentarz z licznymi (około 410) zachowanymi grobami Polaków. Informacje inwentaryzacyjne dostępne u opiekuna miejsc pamięci Anatola Sulika oraz w Konsulacie Generalnym RP w Łucku. Na cmentarzu znajduje się pomnik na zbiorowej mogile około 120 Polaków zamordowanych w 1943 roku.

Wola Ostrowiecka – wieś w gminie Huszcza w rejonie lubomelskim; zbiorowe mogiły mieszkańców zamordowanych 30.08.1943 r. Vide: Ostrówki. Wołczeck – kwatera legionowa na cmentarzu wiejskim z nazwiskami 17 poległych legionistów,

Zahorów Nowy – wieś, w której znajduje się masowy grób zamordowanych w 1943 r.

Zagaje – wieś w gminie Podberezie; krzyż upamiętniający spalenie wsi i śmierć 260 jej mieszkańców 12.07.1943 roku,

Zasmyki – cmentarz rzymskokatolicki; zachowało się 69 nagrobków z lat 1934–2003 (ustalono nazwiska 91 pochowanych); mogiła ekshumowanych w 1996 roku 17 osób spośród 73 zamordowanych w 1943 roku polskich mieszkańców wsi Lityń; cmentarz wojenny żołnierzy 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty AK z 65 krzyżami na symbolicznych mogiłach poległych oraz z tablicą z nazwiskami i pseudonimami.

Żmudcze – vide: Hołoty

Obwód równieński

Adamówka – cmentarz polskich mieszkańców, ofiar głodu na Ukrainie w latach 1932-1933,

Beresteczko – wieś w rejonie Młynowa, na której terenie znajdują się miejsca pochówku 8 osób narodowości polskiej,

Bereżnica – wieś w rejonie Dąbrowica; mogiła zbiorowa żołnierzy jeszcze nie zlokalizowana,

Biłka – wieś w rejonie Berezne; miejsce pochówku zabitych podczas II wojny światowej mieszkańców wsi Lypnyky,

Borszczówka – wieś w rejonie hoszczańskim; pomnik na mogile zbiorowej, upamiętniający Polaków zamordowanych przez Niemców 3 marca 1943 roku,

Budki Wojtkowickie (Kamieńskie) – wieś na północ od Rokitna, w której znajduje się pomnik upamiętniający zamordowanie ponad 500 osób narodowości polskiej, odsłonięty w dniu 30 maja 2004 roku w 61 rocznicę tragedii,

Buszcza – wieś niedaleko Zdołbunowa, w której podczas II wojny światowej rozstrzelanych zostało 80 osób,

Czudnyca - wieś w rejonie Moszczy; miejsca pochówku 7 osób narodowości polskiej,

Danycziw - wieś w rejonie Korca, na której terenie znajduje się mogiła zbiorowa legionistów polskich, którzy zginęli w latach 1918-1920,

Dołhe – kolonia w gminie Antonówka; pomnik na zbiorowej mogile Polaków zamordowanych 11 listopada 1943 roku,

Dominopol – wieś w gminie Werba; krzyż upamiętniający zamordowanie 11 lipca 1943 roku około 250 Polaków,

Drużba – wieś w rejonie radziwiłłowskim; mogiły poległych z lat II wojny światowej,

Dubno – na miejscu cmentarza polskiego w latach 1960-1970 założony został park miejski, mogiły polskie znajdują się na cmentarzu prawosławnym,

Dubrowyca – cmentarz miejski z pochówkami Polaków,

Duby - vide: Kotiw

Fedoriwka (Tudorów) – pomnik i miejsce pochówku mieszkańców wsi zamordowanych w czerwcu 1943 roku, w tym 35 rodzin polskich.

Hajky-Sytenski – stacja kolejowa „68 km” w rejonie Radziwiłłowa, przy której znajdują się miejsca pochówku żołnierzy polskich poległych we wrześniu 1939 roku podczas bombardowania pociągu,

Hurby (nie istnieje) – wieś w rejonie zdołbunowskim, która została całkowicie spalona; rozstrzelanych 200 osób.

Huta – wieś w rejonie kostopolskim; zrujnowany cmentarz osób narodowości polskiej.

Huta Stepańska – na dawnym cmentarzu rzymskokatolickim krzyż upamiętniający zniszczenie wsi polskiej i okolicznych kolonii polskich oraz zamordowanie około 600 osób 16-18 lipca 1943 roku,

Janowa Dolina – krzyż-pomnik postawiony przez dawnych mieszkańców powiatu kostopolskiego ku pamięci 600 Polaków zamordowanych 23 kwietnia 1943 roku,

Jaryniwka – miejsca pochówku ponad 300 osób rozstrzelanych podczas II wojny światowej przez Niemców,

Kniahynyn – wieś w rejonie młyniwskim, na której terenie są miejsca pochówku czterech rodzin polskich.

Korzec – miasto rejonowe; cmentarz polski, na którym znajdują się mogiły od XVII wieku po dzień dzisiejszy; 3 mogiły pojedyncze, jedna żołnierza Korpusu Ochrony Pogranicza Wacława Piotrkowskiego, który zginął 17 września 1939 r. oraz zbiorowa mogiła 32 żołnierzy poległych pod Korcem w 1920 roku; obok kościoła pomnik ku ich czci. W majątku hrabiego Zaleskiego w Korcu od października 1939 do czerwca 1941 był obóz jeńców wojennych (500 osób), którzy pracowali w kamieniołomach,

Kostopol – miasto rejonowe; z opowiadań świadków wydarzeń, w tym mieście 16 sierpnia 1941 r. zostali rozstrzelani obywateli narodowości polskiej – 156 osób,

Kotiw i Duby – między tymi wsiami rejonu rówieńskiego znajduje się mogiła polskiego lotnika,

Kozyn – wieś w rejonie radziwiłłowskim; znajdują się tu mogiły osób polskiej narodowości,

Kudrin (nie istnieje) – wieś w rejonie zdołbunowskim; całkowicie spalona; rozstrzelano 100 osób.

Lewacze (nie istnieje) - wieś w rejonie berezniwskim (dawniej gmina Ludwipol, powiat kostopolski); cmentarz rzymskokatolicki,

Ludwikówka – spalona w latach II wojny światowej wieś w rejonie młyniwskim; zachowały się miejsca pochówku,

Lypnyky – vide: Biłka

Majdan – wieś w rejonie dubnieńskim, rozstrzelanych 29 osób.

Mizocz – miasteczko w rejonie zdołbunowskim, w którym zachował się zniszczony cmentarz rzymskokatolicki; w latach wojny rozstrzelanych zostało około 160 mieszkańców,

Młyniw – miasteczko rejonowe w obwodzie równieńskim, w którym znajduje się zniszczony cmentarz rzymskokatolicki,

Moczulanka – wieś w rejonie berezniwskim; cmentarz rzymskokatolicki z grobami osób narodowości polskiej,

Mokwyn – wieś w rejonie berezniwskim; zbiorowa mogiła partyzantów radzieckich, w której został pochowany partyzant Tadeusz Zigert,

Niemilja - wieś w rejonie berezniwskim spalona podczas II wojny światowej; istnieją miejsca pochówków,

Niweck - wieś w rejonie dubrowieckim; mogiła zbiorowa 17 osób,

Noworodczyca – wieś w rejonie Ostrogskim; są miejsca pochówku,

Oleksyn – wieś w rejonie równieńskim, w której znajduje się zniszczony cmentarz rzymskokatolicki,

Ostróg – w mieście znajduje się zrujnowany cmentarz ze zbiorową mogiłą legionistów poległych w 1919-1920 latach pod Ostrogiem. W mogile pochowano kilka osób i tylko dwa nazwiska są znane.

Ozirci - wieś w rejonie berezniwskim spalona w latach II wojny światowej; znane są miejsca pochówku,

Paszuky – wieś w rejonie hoszczańskim; na cmentarzu jest 6 mogił osób narodowości polskiej,

Poliany – wieś w rejonie berezniwskim; mogiła zbiorowa żołnierzy legionów polskich, którzy zginęli w latach 1918-1920,

Prywitne – wieś w rejonie młyniwskim, na której terenie są pochówki obywateli narodowości polskiej.

Radziwiłłów – na cmentarzu rzymskokatolickim zachowany kamień węgielny z 1938 roku pod pomnik, poświęcony powstańcom z 1863 roku; na cmentarzu tym są pochówki osób narodowości polskiej,

Riasnyky - wieś w rejonie hoszczańskim; na miejscowym cmentarzu mogiły 6 osób narodowości polskiej,

Rokitno – kwatera żołnierzy polskich poległych w wojnie polsko-bolszewickiej 1920 roku na zniszczonym cmentarzu rzymskokatolickim,

Równe – cmentarz żołnierzy polskich, około 150 osób, którzy zginęli w walkach z armią Budionnego w pierwszej połowie lipca 1920 roku. Brak pomnika zbiorowego. Na cmentarzu „Grabnyk” znajduje się mogiła zbiorowa żołnierzy radzieckich, w której jest pochowany Zygmunt Kociewski.

Rudnia - wieś w rejonie dubrowieckim; na miejscowym cmentarzu są miejsca pochówku osób narodowości polskiej,

Rudnia-Kniaź-Silska - wieś w rejonie berezniwskim, w której rozstrzelano osoby narodowości polskiej.

Rudnia-Linczyńska - wieś w rejonie berezniwskim; mogiła zbiorowa ofiar II wojny światowej, w tym osób narodowości polskiej,

Rusywel (Sinne) - wieś w rejonie hoszczańskim; na miejscowym cmentarzu mogiły 24 osób narodowości polskiej,

Sarny – w mieście znajduje się mogiła zbiorowa ofiar II wojny światowej, w której pochowane są m.in. osoby narodowości polskiej,

Snowydowyczi – wieś w rejonie rokitniwskim; pochówki 17 osób narodowości polskiej, które zginęły w latach II wojny światowej,

Stepań – miejscowość w rejonie sarneńskim, w której znajduje się zrujnowany cmentarz rzymskokatolicki,

Swiate – wieś w rejonie zdołbunowskim; rozstrzelano 30 osób.

Szpaniw – wieś w rejonie równieńskim, w której znajduje się mogiła zabitego Polaka,

Szubki - wieś w rejonie równieńskim; mogiła osób narodowości polskiej, które zginęły w latach II wojny światowej,

Tajkury – wieś w rejonie równieńskim, w której znajduje się bardzo zniszczony cmentarz rzymskokatolicki; mogiła zabitego Polaka,

Tarakanów – wieś w rejonie dubieńskim; nie zlokalizowana mogiła zbiorowa żołnierzy majora W. Matczyńskiego, którzy zginęli w czasie obrony fortu Zahorce 7-21 lipca 1920 r.,

Teremne – wieś w rejonie ostrogskim; koło Góry Partyzanckiej miejsca pochówku z 1944 r. osób narodowości polskiej,

Tuczyn - wieś w rejonie hoszczańskim; miejsca pochówku 2 osób narodowości polskiej,

Tudorów – vide: Fedoriwka

Werchiw – wieś w rejonie ostrogskim, w której znajdują się mogiły 14 osób narodowości polskiej z lat 1944-1945,

Wołodymyrec – miasteczko rejonowe; zniszczony cmentarz mieszkańców narodowości polskiej,

Wysock – wieś w rejonie dubrowieckim, w której są mogiły osób narodowości polskiej,

Zdołbunów – cmentarz rzymskokatolicki z kaplicą rodziny Wyhowskich oraz grobem 20 polskich żołnierzy poległych w wojnie z bolszewikami 1920 roku. Wiosną 1941 roku rozstrzelano tu wielu mieszkańców miasta, w tym narodowości polskiej,

Zeleny Dub – wieś w rejonie zdołbunowskim; rozstrzelanych 35 osób.

Zołocziwka – wieś w rejonie młyniwskim spalona podczas II wojny światowej.

Żadeń – wieś w rejonie dubrowieckim, w której są miejsca pochówku osób narodowości polskiej.