"I nie było żadnej możliwej męczarni, której by Kozacy tutaj nie stosowali; wszystkie cztery rodzaje śmierci: ukamienowanie, spalenie, zabicie i uduszenie".
„Z jednych zdarto skórę, a ciało rzucono psom na żer, innym obcięto ręce i nogi, a tułów rzucono na drogę; przez ich ciała przejeżdżały wozy i tratowały ich konie. Innym zadano tyle ran, że byli bliscy śmierci i rzucano ich na ulicę; nie mogąc rychło umrzeć, tarzali się we krwi, aż uszła ich dusza; innych grzebano żywcem. Dzieci zarzynano na łonie matek; wiele dzieci pocięto w kawały jak ryby. Kobietom ciężarnym rozpruwano brzuchy, a wydobyty płód zabijano w ich obliczu. Innym rozpruwano brzuchy i wsadzano żywego kota do wnętrza i tak zostawiano przy życiu, zaszywając brzuchy. Następnie obcinano im ręce, by nie mogły wyjąć tego kota. I wieszali niemowlęta na piersiach matek, inne nabijano na rożen, pieczono przy ogniu i przynoszono matkom, by jadły ich mięso. Częstokroć brali dzieci żydowskie i robili z nich mosty, by przechodzić przez nie.
I nie było żadnej możliwej męczarni, której by Kozacy tutaj nie stosowali; wszystkie cztery rodzaje śmierci: ukamienowanie, spalenie, zabicie i uduszenie.
Wielu żydów zawlekli Tatarzy do niewoli; kobiety i dziewice bezcześcili, z kobietami spali w obecności ich mężów. Kobiety i dziewice piękne brali sobie za sługi i kucharki (piekarki), częścią za żony, lub nałożnice.
Wszystko to czynili, wszędzie dokąd dotarli [...]”[1]
Tak, zdaniem jednego z żydowskich mieszkańców Rzeczpospolitej wyglądały pierwsze lata wojny z Kozakami Bohdana Chmielnickiego. Rozpoczęła się ona w 1648 roku, a w jej trakcie miało zginąć około 100 tys. Żydów. Co było przyczyną nienawiści, która prowadziła do tak okrutnych i masowych zbrodni?
Polska rajem Żydów
„Jakoż na własne słyszeliśmy uszy, jak opowiadano i własnymi widzieliśmy oczami w dziełach autorów chrześcijańskich, iż w Anglii dopuszczano się w tych czasach wielkich okrucieństw; karzą srogą śmiercią wszystkich księży wiary papieskiej, wszystkich wyznawców i zwolenników tejże religii, a nawzajem tak samo postępują w Hiszpanii i we Francji, gdzie wyznawców nauki Marcina Lutra, tak okrutną śmiercią mordują, że każdemu, który o tym słyszy, włosy na głowie powstają. Lecz zdaje się, że to wszystko jest karą za ich grzechy, w[e] wspomnianych bowiem trzech państwach, przelewano wiele krwi Izraelitów, bez najmniejszej przyczyny i prześladowano niewinnych do tego stopnia, że ich wygnano z krajów, gdzie się urodzili i przemieszkiwali tak, że ani jeden Izraelita tam nie pozostał. Podobne postępowanie nigdy nie miało miejsca w tutejszym kraju (w Polsce), gdzie obecnie się znajdujemy. I owszem, tutaj pociągają do odpowiedzialności i surowo karzą tych, którzy im źle czynią lub szkodzą; tu nawet wspierają Żydów przychylnymi przywilejami, aby mogli mieszkać szczęśliwie i spokojnie. Królowie ziem tutejszych i ich dygnitarze (oby Bóg powiększył ich szczęście!) są miłośnikami wspaniałomyślności i prawości – toteż nie wyrządzają żadnego bezprawia lub krzywdy Żydom w ich krajach mieszkającym i dlatego też Bóg użyczył ziemi tej wielkiej potęgi i spokoju, tak dalece, że różniący się wiarą nie tchną ku sobie nienawiścią i nie wytępiają jedni drugich.”[2]
Izaak z Trok, który pisał te słowa przed 1594 rokiem, nie miał wątpliwości, że Polska była dla wypędzanych z innych krajów europejskich Żydów spokojną przystanią. Słusznie wskazał na królów i dygnitarzy polskich jako tych, którzy chronili jego lud. Dodam iż chronili nie bez powodu. Żydzi byli dla najbogatszej szlachty bardzo użyteczni. Oddawano im w dzierżawę między innymi dochody z ceł i dóbr ziemskich. W zamian Żydzi regularnie płacili umówione kwoty. Było to szczególnie popularne na Ukrainie, czyli w ówczesnych województwach: czernihowskim, kijowskim i bracławskim, choć i bardziej na zachód, czyli na Wołyniu, Podolu i Rusi, była to rozpowszechniona praktyka. A co ona oznaczała dla ruskich chłopów? W największym skrócie:
Dr Radosław Sikora
Przypisy:
[1] Jawein Mecula t.j. bagno głębokie, kronika zdarzeń z lat 1648 - 1652 napisana przez Natana Hannowera. W: Sprawy i rzeczy ukraińskie. Materyały do dziejów kozaczyzny i hajdamaczyzny. Wydał Franciszek Rawita-Gawroński. Lwów 1914. s. 23 – 24.
[2] Izaak z Trok, Chizuk emuna. Cytat za: Dzieje Żydów z Polsce XI-XVIII wiek. Wybór tekstów źródłowych. Redakcja: Borzymińska, Ewa Świderska, Andrzej Żbikowski. Warszawa (brak roku wydania). s. 86 – 87.
[3] Radosław Sikora, Postęp czy regres? Czyli czego możemy zazdrościć pańszczyźnianym chłopom. Artykuł dostępny na stronie: http://www.kresy.pl/kresopedia,historia,rzeczpospolita?zobacz/postep-czy-regres-czyli-czego-mozemy-zazdroscic-panszczyznianym-chlopom
[4] M. de Mongrillon, Pamiętnik sekretarza ambasady francuskiej w Polsce pod koniec panowania Jana III oraz w okresie bezkrólewia i wolnej elekcji po jego zgonie (1694-1698). Opr. Łucja Częścik. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1982. s. 85.
[5] Samuel Grądzki (Grondski), Historia belli Cosacco-Polonici avthore Samvele Grondski de Grondi consripta Anno MDCLXXVI. s. 32.
[6] Gaspard de Tende, Relacja historyczna o Polsce. Tłumaczenie i redakcja naukowa: Tomasz Falkowski. Wilanów 2013.
[7] Władysław Łoziński, Prawem i lewem. Obyczaje na Czerwonej Rusi w pierwszej połowie XVII wieku. Lwów 1931. T. I, s. 392. Na podstawie „Agr. Halickie, tom 129, pp. 866-870”.
[8] Ulryk Werdum, Dziennik podrózy 1670-1672. Dziennik wyprawy polowej 1671. opr. Dariusz Milewski. Tłum. Dalia Urbonaitė. Wilanów 2012. s. 182.
[9] Tamże, s. 183.
[10] Wypadki wiekuistej godne pamięci na Ukrainie 1768 r. wydane przez Eustachego Antoniego Iwanowskiego (piszącego pod pseudonimem „Eu...go Heleniusza”) jako Rękopism Braiłowskiego Trynitarza, opisujący napad, jakiemu uległ r. 1768 klasztor Braiłowski, z łacińskiego przełożony. W:Pamiątki polskie z różnych czasów przez Eu...go Heleniusza. t. II. Kraków 1882, s. 216 – 217.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz