Krwawa niedziela na Wołyniu – 11 lipca 1943

W nocy z 10 na 11 lipca 1943 oddziały UPA przy wsparciu chłopstwa ukraińskiego zmobilizowanego w tzw. Samoobronnych Kuszczowych Widdiłach przystąpiły do skoordynowanego ataku na miejscowości, w których żyli Polacy, głównie w powiatach włodzimierskim i horochowskim, a także kowelskim. Jedną z pierwszych masakr dokonano w Dominopolu, rozstrzeliwując przy okazji współpracujący dotąd z UPA oddział partyzancki Stanisława (Celestyna?) Dąbrowskiego.

Krwawa niedziela na Wołyniu – 11 lipca 1943 roku, punkt kulminacyjn

y rzezi wołyńskiej, akcja masowej eksterminacji polskiej ludności cywilnej na Wołyniu przez Organizację Ukraińskich Nacjonalistów Stepana Bandery (OUN-B), Ukraińską Powstańczą Armię (UPA) oraz ukraińską ludność cywilną. Tego dnia zaatakowano w 99 miejscowościach, głównie w powiatach włodzimierskim i horochowskim. W następnych dniach masakry były kontynuowane.

Przygotowania 

Pierwszy lipcowy numer gazety UPA „Do zbroji” zapowiadał „haniebną śmierć” wszystkim Polakom, którzy zostaną na Ukrainie.
Plany UPA zakładały objęcie akcją eksterminacyjną jak największej liczby miejscowości, by zaskoczyć Polaków i nie dopuścić do podjęcia przez nich obrony. Akcję w powiecie włodzimierskim poprzedziła koncentracja oddziałów UPA w lasach zawidowskich. Na cztery dni przed rozpoczęciem akcji agitatorzy, którzy przybyli z Małopolski Wschodniej, odbyli we wsiach ukraińskich spotkania, na których przekonywali ludność o konieczności wymordowania Polaków. Aby Polacy nie nabrali podejrzeń, dwa dni przed masakrą rozprowadzono ulotki nawołujące Polaków do zjednoczenia się z Ukraińcami w walce z Niemcami i Sowietami.

Na dzień rozpoczęcia akcji wybrano niedzielę, po to by móc zaskoczyć jak największą liczbę Polaków w kościołach. Było to popularne prawosławne święto Piotra i Pawła.

Na początku lipca 1943 polskie podziemie podjęło próbę negocjacji z OUN-B w celu powstrzymania fali mordów. Wstępne rozmowy z lokalnym dowódcą SB OUN Szabaturą przeprowadzono w okolicach Świnarzyna 7 lipca 1943 roku. Na następne spotkanie w dniu 10 lipca 1943 udała się delegacja z pełnomocnikiem Okręgowej Delegatury Zygmuntem Rumlem ps. „Krzysztof Poręba” na czele oraz przedstawicielem Okręgu Wołyńskiego AK Krzysztofem Markiewiczem ps. „Czort” i woźnicą Witoldem Dobrowolskim. Markiewicz znał Szabaturę z czasów szkolnych; w geście dobrej woli Polacy zrezygnowali ze zbrojnej obstawy. Po przybyciu na miejsce spotkania (wieś Kustycze) wszyscy trzej zostali przez Ukraińców aresztowani i zabici, prawdopodobnie poprzez rozerwanie końmi.

Masakry 11 lipca

W nocy z 10 na 11 lipca 1943 oddziały UPA przy wsparciu chłopstwa ukraińskiego zmobilizowanego w tzw. Samoobronnych Kuszczowych Widdiłach przystąpiły do skoordynowanego ataku na miejscowości, w których żyli Polacy, głównie w powiatach włodzimierskim i horochowskim, a także kowelskim. Jedną z pierwszych masakr dokonano w Dominopolu, rozstrzeliwując przy okazji współpracujący dotąd z UPA oddział partyzancki Stanisława (Celestyna?) Dąbrowskiego. Sprawcy (przypuszczalnie upowcy w zahonu „Sicz” Antoniuka) zabili około 220 Polaków. Około godziny 2.30 UPA napadła na Gurów zabijając 200 Polaków. Pół godziny później ci sami sprawcy przeszli do Wygranki, gdzie zamordowali 150 osób.

Oprawcy działali w wyspecjalizowanych grupach – jedne pododdziały otaczały wieś kordonem, inne zajmowały miejscowość, gromadziły ofiary w jednym miejscu i dokonywały masakry. Oczyszczaniem terenu z niedobitków oraz grabieżą zajmowali się ukraińscy chłopi[5]. Oddziały UPA po dokonaniu masakry w jednym miejscu szybko udawały się do następnej osady, którą zamierzano wymordować.

W kilku przypadkach (Chrynów, Krymno, Kisielin, Poryck, Zabłoćce) egzekucji dokonano na wiernych zebranych na mszy w kościele. W Chrynowie zamordowano 150 osób, W Krymnie 40, w Porycku 200 a w Zabłoćcach 76. W Kisielinie zginęło 90 Polaków, lecz część wiernych zdołała zabarykadować się na piętrze plebanii i obronić przed atakami upowców.

Ludność polska ginęła od kul, siekier, wideł, kos, pił, noży, młotków i innych narzędzi zbrodni. Nierzadko zbrodnie były dokonywane ze szczególnym okrucieństwem, ofiary były torturowane. Często polskich zabudowań nie palono od razu, lecz dopiero po kilku dniach, by w tym czasie schwytać i zabić ewentualnych niedobitków, którzy powróciliby do swoich domów.

Ataki w dniu 11 lipca według Władysława i Ewy Siemaszków

Powiat	Gmina	Miejsce zbrodni	Liczba zabitych	Uwagi
horochowski	Chorów	Bakonówka	ponad 21	Spalono wiele gospodarstw.
		majątek Janin	około 50	Z Janina sprawcy udali się do Zamlicz.
		Piatykory	3
		Zachorów Nowy	30	Sprawcą była bojówka SB OUN pod dow. Wasyla Melnyka „Czumaka”
		wieś i majątek Zamlicze	118	Osobny artykuł: Zbrodnia w Zamliczach.
	Kisielin	Kisielin	90	Osobny artykuł: Zbrodnia w Kisielinie.
	Podberezie	Koziatyn	21	16 zamordowanych na miejscu oraz 5 osób nad granicą z GG.
	Skobełka	Musin (Marianówka)	nieznana	Kolonia została spalona.
		stacja kolejowa Zwiniacze	0	Pomiędzy 11 a 19 lipca oblegana przez bojówkę upowską, posiadający broń kolejarze obronili się.
	Świniuchy	Bubnów	7	Napad nastąpił w nocy z 10 na 11 lub 12 lipca. Gospodarstwa Polaków zostały spalone.
		Liniów	70
		Sienkiewicze	cała ludność osady	Napad nastąpił 11 lub 12 lipca.
	nieustalone miejsca powiatu	jedno z nadleśnictw	1
		jeden z majątków Ledóchowskich	2
kowelski	Krymno	Krymno	40	Zabito wiernych zgromadzonych w kaplicy na nabożeństwie.
	Turzysk	Kowalówka	5
		Rewuszki	2	Zbrodni dokonano w nocy z 10 na 11 lipca.
łucki	Silno	Antonówka	4
rówieński	Korzec	Szytnia	1
		Zabara	2
włodzimierski	Chotiaczów	Brzezina	nieznana	Zabójstw dokonywano w dniach 11-12 lipca.
		Bużanka	14
		Nowojanka	co najmniej 12	Spalono zagrody Polaków. Zabójstw dokonywano 11 lub 12 lipca.
		majątek Suchodoły	80
		wieś Suchodoły	nieznana	Wymordowano większość Polaków.
	Grzybowica	Biskupcze Szlacheckie	nieznana
		Brzezina	nieznana
		Chrynów	150	Osobny artykuł: Zbrodnia w Chrynowie.
		Czerniaków	nieznana
		Franopol	9
		Grzybowica	ponad 34
		Gucin	147	Osobny artykuł: Zbrodnia w Gucinie.
		Gurów	202	Osobny artykuł: Zbrodnia w Gurowie.
		Janiewicze	nieznana	Domy Polaków spalono.
		Korczunek	nieznana
		Kropiwszczyzna	ponad 20
		Litowież	1
		Myszów	nieznana	Ofiary zapędzono do Gucina i tam zamordowano.
		Nowiny	około 80
		Sądowa	160	Osobny artykuł: Zbrodnia w Sądowej.
		Stasin	105	Osobny artykuł: Zbrodnia w Stasinie.
		Wygranka	150	Osobny artykuł: Zbrodnia w Wygrance.
		Zabłoćce	76	Mord odbył się w kościele.
		kolonia Żdżary Duże	51
		wieś Żdżary Duże	nieznana
	Korytnica	kolonia Strzelecka	60	Zbrodni dokonano 11 lub 12 lipca.
		Turówka	49
		Wydranka	kilkadziesiąt
	Mikulicze	majątek Biskupicze Górne	70
		wieś i kolonia Biskupcze Górne	co najmniej 20
		kolonia Bubnów	co najmniej 1
		wieś, majątek i stacja kolejowa Bubnów	1
		Chobułtowa	ponad 3
		Markostaw	44	Zbrodni dokonano 11 lub 12 lipca.
		Mikulicze	24
		Orlęta	około 50
		Sielec	1
		Wandówka	nieznana	Zbrodni dokonano 11 lub 12 lipca
		Zygmuntówka	kilkadziesiąt
	Poryck	Dolinka	nieznana	Mordów dokonywano 11 lipca lub w dniach następnych.
		Holendernia	7
		wieś Iwanicze Stare i kolonia Iwanicze Nowe	ponad 9
		stacja kolejowa Iwanicze	nieznana
		Jerzyn	51	Masakry dokonała ta sama bojówka, która mordowała w Porycku.
		Kłopoczyn	15
		Lachów	co najmniej 21
		Łysa Góra	6	Zbrodni dokonano 11 lub 12 lipca.
		Marysin	nieznana	Polskie zabudowania zostały spalone.
		Michałówka	3	Zbrodni dokonano 11 lub 12 lipca.
		Milatyn	nieznana	Polskie zabudowania zostały spalone.
		Olin	nieznana	Mordów dokonywano 11 lipca lub w dniach następnych.
		Orzeszyn	306	Osobny artykuł: Zbrodnia w Orzeszynie.
		Pawłówka	10
		Pelagin	nieznana	Mordów dokonywano 11 lipca lub w dniach następnych.
		Poryck	200	Osobny artykuł: Zbrodnia w Porycku.
		Poryck Stary	ponad 5	Mordów dokonywano 11 lipca lub w dniach następnych.
		Przesławicze	nieznana	Mordów dokonywano 11 lipca lub w dniach następnych.
		Romanówka	ponad 15
		Rykowicze	nieznana	Mordów dokonywano 11 lipca lub w dniach następnych.
		Samowola	nieznana	Mordów dokonywano 11 lipca lub w dniach następnych.
		Szczeniutyn Duży	ponad 3	Mordów dokonywano 11 lipca lub w dniach następnych. Domy Polaków spalono.
		Szczeniutyn Mały	nieznana	Mordów dokonywano 11 lipca lub w dniach następnych.
		Topieliszcze	ponad 14	Mordów dokonywano 11 lipca lub w dniach następnych.
		Witoldów	6
Witoldówka		0	Polacy zdołali zbiec przed napadem
Wolica		14
Zaszkiewicze Nowe		nieznana	Mordów dokonywano 11 lipca lub w dniach następnych.
Zaszkiewicze Stare		5
Zawidów		3	Mord odbył się w nocy z 10 na 11 lipca.
Zygmuntówka		ponad 1
Werba	Dominopol	co najmniej 220	Osobny artykuł: Zbrodnie w Dominopolu.
	Oseredek Nowy	2
	Piński Most	29
	Wołczak	9
nieustalone miejsca powiatu	jedna z wiosek k. Porycka	4
	wieś k. Sądowej	13