Marcin Łukasz Majewski - Wołyń: komunizm, nacjonalizm, terroryzm. Wojewoda wołyński wobec ukraińskich organizacji terrorystycznych na Wołyniu w latach 1928-1938

Marcin Łukasz Majewski - Wołyń: komunizm, nacjonalizm, terroryzm. Wojewoda wołyński wobec ukraińskich organizacji terrorystycznych na Wołyniu w latach 1928-1938

Oficyna Wydawnicza Rytm, Warszawa 2014. 

Niniejsza publikacja stanowi próbę dogłębnego ukazania stanowiska zajętego przez wojewodę Henryka Józewskiego wobec kwestii ukraińskich ruchów antypaństwowych w czasie jego urzędowania przypadającego na lata 1928-1938. Dziesięcioletni okres administrowania Wołyniem przez Józewskiego w kwestii zapewnienia na jego obszarze bezpieczeństwa państwowego odznaczał się zdecydowaną walką wojewody przeciwko prowadzącym ożywioną działalność nielegalnym organizacjom komunistycznym i nacjonalistycznym.

Autor podejmuje próbę odpowiedzenia na pytanie, dlaczego władze wojewódzkie wykazywały mniejszą skuteczność w walce z ukraińskim nacjonalizmem i czy sam wojewoda Józewski lekceważył narastające w ruchu ukraińskim tendencje nacjonalistyczne. W trakcie stawianych pytań istotnym okazała się również próba znalezienia odpowiedzi, czy Organizacja Ukraińskich Nacjonalistów stanowiła o wiele większe zagrożenie dla bezpieczeństwa województwa wołyńskiego niż komunizm, i czy działalność ukraińskich nacjonalistów była istotnym problemem dla władz wojewódzkich. 

Autor na podstawie przeprowadzonych badań przedstawił rozwój antypaństwowej działalności tych właśnie nielegalnych ukraińskich organizacji na Wołyniu, zagrażających bezpieczeństwu państwa, w latach 1928-1938, a więc w czasie pełnienia obowiązków wojewody wołyńskiego przez Henryka Józewskiego. Szczegółowo opisał antypaństwowe akcje podejmowane tak przez komunistów jak i nacjonalistów ukraińskich oraz reakcje na nie władz wojewódzkich. Praca oparta jest na obszernym materiale źródłowym, głównie na raportach wojewody przekazywanych centralnym organom państwa. Wykorzystał także tygodniowe sprawozdania sytuacyjne przedstawiające stan bezpieczeństwa w województwie. Ukazał skalę i zakres powiązań nielegalnych organizacji z legalnymi partiami ukraińskimi oraz z organizacjami o charakterze ekonomicznym, kulturowym i społecznym. Autor podaje w pracy nie tylko konkretne rejony i miejscowości objęte działalnością antypaństwową na Wołyniu, ale praca zawiera także wiele nazwisk działaczy i organizatorów akcji przeciw władzom. Praca posiada dużą wartość poznawczą dla wszystkich zajmujących się stosunkami polsko-ukraińskimi po 1918 roku i w czasie II wojny światowej. Pozwala bowiem określić skalę trudności, w jakich wojewoda Henryk Józewski realizował założenia swojej "polityki wołyńskiej", jego stosunek do ukraińskich organizacji terrorystycznych, a także głębiej poznać źródła i uwarunkowania, w jakich rozwijały się późniejsze stosunki polsko-ukraińskie. 

(z Przedmowy prof. zw. dr hab. Władysława Filara) 

Praca jest nie tylko nowym, ale i kapitalnym ujęciem tematycznym. Nie tylko pokazuje uwarunkowania województwa wołyńskiego w okresie lat 1928-1938, gdy wojewodą był Henryk Józewski, ale i wynikające z nich kwestie bezpieczeństwa (...). 

Rządy wojewody Józewskiego w województwie wołyńskim to bardzo niejednoznacznie oceniana (w latach PRL) skuteczność administracji państwowej w lokalnym wymiarze. M. Majewski nie sugeruje się ocenami tzw. historiografii komunistycznej i formułuje własne opinie i je racjonalnie, przekonywująco uzasadnia. Józewski w tym wymiarze to nie sanator, ale państwowiec i wysoki urzędnik pozostający w służbie Państwa i jego impoderabiliów. A Wołyń to obszar kulturowy o ewidentnie polskim kolorycie kulturowym, co dokumentuje praca M. Majewskiego.

(z recenzji prof. zw. dr hab. Wiesława Jana Wysockiego) 

Marcin Łukasz Majewski, urodzony 21.06.1988r. w Piotrkowie Trybunalskim, doktorant w Instytucie Historii Wydziału Nauk Humanistycznych Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Zajmuje się problemem mniejszości narodowych w Polsce w latach 1918-1945 ze szczególnym uwzględnieniem obszaru województwa wołyńskiego, a także historią Piotrkowa Trybunalskiego. Autor kilkunastu artykułów dotyczących kwestii mniejszościowych w II Rzeczpospolitej i historii powiatu piotrkowskiego m.in. „Rozwój i działalność UNDO w województwie wołyńskim w latach 1928-1938”; „Sprawa rewindykacji kościoła podominikańskiego w Kozinie”, „Ukraińska emigracja polityczna w powiecie piotrkowskim w latach 1920-1939”, „O właściwy model polityki narodowościowej. Formowanie się koncepcji asymilacji państwowej obozu sanacyjnego po przewrocie majowym”, „Między rządami socjalistów a dominacją endecji. Początki OZN w powiecie piotrkowskim”, „Polsko-ukraiński konflikt pamięci w świetle artykułów Kuriera Galicyjskiego”.